Rəqslər

Arzu Məmmədli 23/06/2020

Rəqs sənətimizin tarixi zərb musiqi alətlərinin tarixindən xeyli qədimdir. Hələ insanlar ibtidai icma quruluşunun ilk mərhələlərində əllərini bir-birinə vuraraq, ahəngdar səs-sədaları altında rəqs etmişlər. Azərbaycan xalqı uzun əsrlər boyu rəngarəngliyi və coşğunluğu ilə insanı valeh edən rəqslər yaratmışdır. Xalqımızın xoreoqrafiyasında müxtəlif xarakterli çox rəqs olmuşdur. Kişi və qadınların tək, qoşa, kütləvi rəqslərini, habelə, oynaq mahnı ilə müşayiət olunan rəqsləri göstərmək mümkündür. Həmin rəqslər öz xoreoqrafik mürəkkəbliyi, hərəkətlərin həmahəngliyi, zərifliyi və dəqiqliyi, oynaqlığı və şuxluğu ilə insanlara böyük mənəvi zövq vermişdir. Bu zəngin mənəvi sərvət sadədən mürəkkəbə doğru inkişaf edərək saflaşmış, cilalanmış və büllurlaşmışdır.  Rəqsi insanı rahatlaşdıran, yüngülləşdirən və onu stresdən çıхaran ən yaхşı vasitələrdən biri də saymaq olar. İnsan sözün əsl mənasında, rəqs etdiyi zaman başqa bir dünyaya düşür və unudulmaz anlar yaşayır. Bunu rəqsi dərk edə bilənlər duyur. Amma rəqs haqda anlayış çoх azdır. Rəqsin bir çox növü var: balet, vals və s. Yəni toy və başqa məclislərdə daim eyni hərəkətlər edir. Çünki əslində rəqsdə hansı hərəkətlərin mövcudluğundan хəbərsizdilər. Bu səbəbdən də həm milli, həm də dünya rəqsləri haqqında qısa məlumatları qeyd edirik. Rəqs insan hərəkatının məqsədyönlü seçilmiş ardıcıllıqlarından ibarət ifaçı sənət formasıdır. Bu hərəkət estetik və simvolik dəyərə malikdir və müəyyən bir mədəniyyət daxilində ifaçılar və müşahidəçilər tərəfindən rəqs kimi qəbul olunur. Rəqs xoreoqrafiyası, hərəkətlərin repertuarı və ya tarixi dövrü və ya yaranma yeri ilə təsnif edilə bilər və təsvir edilə bilər. Bu iki kateqoriyanın olmasına baxmayaraq vacib fərq teatr və iştirakçı rəqsinin kontekstləri arasında çəkilməlidir. həmişə tamamilə ayrı deyil; hər ikisi xüsusi, sosial, mərasim, rəqabət, erotik, döyüş və ya müqəddəs / liturgik ola bilər. İnsan hərəkətinin digər formalarında bəzən döyüş sənətləri, gimnastika, çirlider, fiqurlu konkisürmə, sinxron üzgüçülük, yürüş bandları, rəqs kimi bir keyfiyyətə sahib olduğu deyilir.

 Öncə milli rəqslərimiz haqqında danışaq:

Yallı -  ibtidai forması istilik, işıq və isti yemək mənbəyi olan od ocağı ətrafında mərasim təntənəsi şəklində olan yallının tarixi olduqca qədimlərə gedib çıxır. “Yal” – cərgədir, zəncir  xəttidir. “Yallı”nı oynayanlar bir və ya iki cərgədə, bəzən də bir neçə cərgədə dururlar. 

Zarı-zarı - Azərbaycan xalqına məxsus bu rəqs Şərur mahalında, xüsusən Havuş və Şahbulaq kəndlərində geniş yayılmışdır. İndi çox az oynanılan “Zarı-zarı” rəqsini toy şənliklərində, xınayaxdı mərasimlərində əsasən qadınlar oynayırlar. Kişi və uşaqların da ifasında təsadüf olunur.

Hağışda -  “Ha xışla” ifadəsindən götürülən milli rəqs çox coşqun, şən, əsasən yüngül hoppanmalar xarakterində ifa olunur. Bəzi rəqslərdə, xüsusən “Halay” rəqsində olduğu kimi, dəstələr üzbəüz dayanırlar. Aradakı məsafə 5-6 metr olur. Dəstənin ortasında solist qız dayanır. O, rəqs edə-edə bu və ay digər dəstənin üzvünə yanaşır, onu rəqsə dəvət edir və bu hərəkətləri edərkən mətni oxuyur. Qalan qızlar isə həmin sətirdən sonra uca səslə “Hağışda” deyirlər. Rəqsin musiqisi olmadığına görə ifaçı mətni “meyxana”da olduğu kimi söyləyirlər. Rəqsi zərb alətləri (nağara, qoşanağara, dümbək) ilə müşayiət etmək olar.

Üç pəncə - Əfsanəyə görə qədim zamanlarda bir kəndli meşədə odun yığarkən bir ayının üç pəncə üzərində gəzdiyini görür. Ayı dördüncü pəncəsi yaralı olduğuna görə ayağını qatlayaraq, tullana-tullana yeriyirmiş. Bu hərəkət isə rəqsə oxşayır, rəqsi xatırladır. Kəndli gördüyü hərəkətlərin təsiri altında “Üç pəncə” yallısını düzəldir, qurur. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunda və onun əhatə etdiyi kəndlərdə “Üç pəncə” yallısı  maraqla ifa edilir. Çox zaman yaşlı adamların ifa etdikləri bu rəqs iki hissəlidir. Sakit və yeyin hissələrdən ibarətdir. Dünya Rəqslərin də World of Dance, 2008-ci ildə David Gonzalez, Myron Marten, Tee Sherpa və Michael McGinn tərəfindən təsis edilmiş Cənubi Kaliforniyada qurulan bir rəqs, moda, musiqi və əyləncə markasıdır. Dünyadakı ən böyük rəqs əyləncə müəssisəsi, sənətçiləri və markaları tədbirlərlə yüksəldən, əyləncə və rəqəmsal nişan. Marka, hər hansı bir rəqs məzmun təminatçısından və ya rəqs şousu vəziyyətindən daha çox platformanı əhatə edir, 25-dən çox ölkədə keçirilən World Dance Dance yarışları, NBC World of Dance televiziya şousu (icraçı Jennifer Lopez tərəfindən hazırlanmışdır), World of Dance Live turu, moda xətti və 4 milyondan çox abunəçisi olan World of Dance YouTube kanalı da daxil olmaqla 300-dən çox kanal ilə ən böyük YouTube rəqs şəbəkəsidir. Tədbirlər küçə, şəhər və hip hop rəqs dünyasının ifaçılarını bir araya gətirir,rəqs cəmiyyətini minillik və post-minillik izləyicilərinə xüsusi bir diqqət ayıran bir əlaqə ilə birləşdirir. 2017-ci ildə World of Dance şirkəti, brendləri gənclər mədəniyyətinə bağlayan, tam xidmət edən, World Digital Dance Lab istehsal etdi.


Film-Legend Mədəniyyət
Film-Legend
Musiqilər Mədəniyyət
Musiqilər
Film-The best of me Mədəniyyət
Film-The best of me
Güzgülər Mədəniyyət
Güzgülər
Ağaclar Mədəniyyət
Ağaclar
Rəqslər Mədəniyyət
Rəqslər
Film-Dangal Mədəniyyət
Film-Dangal
Film-Guzaarish Mədəniyyət
Film-Guzaarish
Nostalji Mədəniyyət
Nostalji
Kəşflər Mədəniyyət
Kəşflər